Av. Yaşar ÖZTÜRK
Makalenin son güncellenme tarihi: 03/05/2020
Corona Covid-19 virüsü salgın hastalığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından11 Mart 2020 tarihinde Pandemi(Dünya genelinde yaşayan insanların sağlığını tehdit eden bulaşıcı hastalık) olarak ilan etmiştir.
Covid-19 virüsü salgın hastalığı ülkemizde de Pandemi olarak kabul edilmiş olup, bu salgın hastalıkla ilgili olarak, işçi ve işveren ilişkileri ile ilgili yeni hukuki düzenlemeler ihdas edilmektedir. Bu sebeple bu makalemizde, söz konusu Pandemi ile ilgili işçi işveren ilişkilerine getirilen düzenlemeleri hukuki açıdan inceleyeceğiz.
1-KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ
Üç ayı geçmemek üzere 4447 sayılı Kanunun Ek 2 nci maddesinde sayılan gerekçelerle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasına kısa çalışma denir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşullarının varlığı halinde İŞKUR tarafından yapılan ödemeyi de Kısa çalışma ödeneği diye adlandırıyoruz.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için yukarıdaki tanımda da belirttiğimiz üzere; işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması gerekmektedir. Bu şartların varlığı halinde işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönemlerde kaybettikleri gelirin bir kısmı İŞKUR tarafından ödenmektedir. Bu üç aylık süre Cumhurbaşkanı kararı ile altı aya kadar uzatılabilir.
Kısa Çalışma ile ilgili hukuki mevzuat kapsamında işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ve İşçilerin Genel Sağlık Sigortası primlerinin İŞKUR tarafından ödenmesi sağlanmaktadır.
İş Hukuku mevzuatımızda ve ilgili yönetmelikte işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için “kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup; son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş” olması gerekmektedir. Bununla birlikte Bakanlık tarafından açıklanan ekonomik tedbir paketinde Kısa Çalışma Ödeneğinden faydalanma şartlarını kolaylaştırılmıştır. Bu kapsamda Resmî Gazete’ nin 26.03.2020 tarihli mükerrer sayısında yayınlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ un 41. Maddesi ile birlikte getirilen yeni düzenleme ile, işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için “çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olması, son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması”nın yeterli olacağı hükme bağlanmıştır. Dolayısı ile bu düzenleme ile, son üç yıl içindeki ödenmesi gereken en az prim günü 600 günden 450 güne, son çalışılan işyerindeki hizmet akdinin an az süresi de 120 günden 60 güne indirilmiştir.
Kısa çalışma ödeneğine işçilerin hak kazanabilmeleri için, işverenler tarafından bağlı bulundukları çevredeki İŞKUR Müdürlüğüne, ilgili yönetmelikte belirtilen sebeplerden dolayı işyerlerindeki çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azalttıklarınıı veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulduğunu belgeleriyle bildirmeleri gerekmektedir. Bu nedenle başvuruda korona virüsten olumsuz etkilenildiğine dayanak teşkil eden belgelerin eklenmesi gerekmektedir Bu bildirimin içinde kısa çalışma ödeneğinden faydalanacak işçilere ait liste, işçilerin kimlik ve SGK bilgilerinin yanı sıra İŞKUR tarafından kısa çalışma ödeneklerinin yatırılacağı işçilere ait banka IBAN numaralarının da bulunması gerekmektedir. Ancak, başvuruya eklenmeyen veya eksik belgelerin olması halinde başvurunun reddedilmesi söz konusu olmayacak; gerektiğinde İŞKUR tarafından işverenle irtibata geçilerek ilave belgeler talep edilebilecektir.
İŞKUR Müdürlüklerine bu şekilde yapılacak bildirimin akabinde devam eden ay içinde işçilerin banka IBAN numaralarına hak ettikleri kısa çalışma ödenekleri yatırılacaktır.
İşverenler, korona virüsten pandemisinin olumsuz etkilendiğini ortaya koyan belge ve delilleri ile birlikte bağlı olduğu İŞKUR müdürlüğünün elektronik posta adresine elektronik posta göndermek suretiyle başvurlarını gerçekleştirebilecektir. Belgelerin ıslak imzalı hali ise işyerlerinin dosyasında muhafaza edilmeli ve bilahare Kurum’a gönderilmelidir. Bağlı bulunulan İŞKUR Müdürlükleri taraından 23 Mart 2020 tarihi itibariyle korona virüs sebebiyle kısa çalışma başvuruları alınmaya başlanmıştır.
İŞKUR tarafından yayınlanan “Kısa Çalışma Talep Formu” nda başvurunun nedenleri arasında “Dışsal etkilerden kaynaklanan zorlayıcı sebep-Covid-19 etkisi” ne yer verilmiştir.
Söz konusu İş-Kur bilgilendirmesinde ayrıca: “Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından faaliyeti durdurulan iş yerleri ile ilgili olarak yapılan uygunluk tespiti incelemelerinde, iş yerlerinin sadece bu kapsamda olup olmadığına ilişkin belgeler yeterli olacaktır. Örneğin işletme ruhsatı…
İşverenlerin yönetimsel kararları çerçevesinde faaliyeti durdurulan veya azaltılan iş yerleri ile ilgili olarak .., Örneğin Yönetim Kararı … ….” denilmektedir. İşverenlerin, Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek başvuru yaptıkları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine göndermesi gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi mevzuatta belirtilen sürelerle sınırlı olarak ve kısa çalışma yapılan süre kadardır. Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeycek şekilde 1.752,40 TL ile 4.380,99 TL aralığında seyretmektedir.
Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için PTT Bank aracılığı ile veya işçinin maaş hesabına ait banka IBAN numarasının beyan edilmesi halinde bu IBAN numarasına işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir.
26.03.2020 Tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ da yapılan düzenleme gereği, kısa çalışma uygulamasından yararlanabilmek için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan sebepler hariç olmak kaydıyla (haklı nedenle fesih sebepleri) işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir.
16.04.2020 tarihinde 7244 sayılı Kanunun 9. maddesi ile İş Kanunu’na eklenen geçici 10. madde ile “16/4/2020 tarihinden itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez.” hükmü getirilmiştir. Getirilen düzenleme ile Cumhurbaşkanına bu fıkrada yer alan üç aylık süreleri altı aya kadar uzatma yetkisi verilmiştir.
Corona Covid-19 virüsü Pandemisi sebebiyle, İşçinin ücretsiz izne çıkarılması halinde, ücretsiz izne çıkarılmayı kabul eden ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere 3 ay süreyle, aylık 1170 TL maaş desteği sağlanacaktır. Bu maaş desteği, 447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa getirilen geçici madde kapsamında, ücretsiz izin verilenler ile 15 Mart 2020 sonrası işten çıkarılanlardan işsizlik sigortası alamayanlara günlük 39.24 lira yardım yapılacak. Üç ay yapılacak olan yardımın süresini Cumhurbaşkanı 6altı aya kadar uzatabilecektir.
3- İŞ akdinin FESİH HAKKI
16.04.2020 tarihinde 7244 sayılı Kanunun 9. maddesi ile İş Kanunu’na eklenen geçici 10. madde ile; “İş Kanunu kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, 16/4/2020 tarihinden itibaren üç ay süreyle İş Kanunu’nun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez” hükmü getirilmiştir.
Aynı geçici madde ile; “16/4/2020 tarihinden itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermezé hükmü getirilmiştir.
Yine aynı geçici madde ile; “Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilir”. Getirilen bu düzenleme ile Cumhurbaşkanına birinci ve ikinci fıkrada yer alan üç aylık süreleri altı aya kadar uzatma yetkisi verilmiştir.
4- TELAFİ ÇALIŞMASI
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren dört ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir (25/3/2020 tarihli ve 7226 sayılı Kanunun 43 üncü maddesiyle bu fıkrada yer alan “iki” ibaresi “dört” şeklinde değiştirilmiştir.).
25.03.2020 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanıp yürürlüğü giren 7226 sayılı kanun 26. Maddesi ile İŞ Kanunu’nda Telafi Çalışmasını düzenleyen 64. Maddeye eklenen Ek cümle ile; “Cumhurbaşkanı bu süreyi iki katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz.” hükmü getirilmiştir.
Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.
İşverenlerin, emredici hüküm içeren hukuki bir düzenleme olmaksızın; salgının yayılmasını önlemek amacıyla işyerlerini kapatması halinde işçiye karşı olan yükümlülükleri devam etmektedir. Bu durumda özellikle beyaz yaka işçiler açısından işin devamını sağlamak adına evden çalışma konusu gündeme gelebilecektir. “Uzaktan Çalışma” şekli İş Kanunu’nun 14. Maddesinde düzenlenmektedir. Madde hükmünde “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” şeklinde açıklama getirilmiştir.
Uzaktan Çalışma sitemine geçilmeden evvel İşverenler tarafından işçilere yazılı bir bildirim yapılması, bu bildirimde evden çalışma sistemine geçiş yapıldığını, bu çalışma şeklinin esaslarını ve buna bağlı olarak yeni mali hakların belirtilmesi gerekmektedir.
6- ÜCRETLİ İZİN (Birirlmiş YILLIK İZİN) KULLANDIRILMASI
Koronavirüs salgını nedeniyle işin durması veya tamamen tatil edilmesi halinde uzaktan çalışma söz konusu olamayacağı için başvurulabilecek bir yöntem de işçiye birikmiş yıllık ücretli izinlerini kullandırmaktır. Yıllık Ücretli İzin Kullandırma Yönetmeliği’ne göre bu hak işverenin yönetim hakkı kapsamında olup, işçi kural olarak bu yönde verilecek emir ve talimata aykırı davranamaz.
Nisan ayıyla birlikte toplu izin kullandırmak da mümkün hale gelecek, toplu izin kullandırma halinde izin süresi bölünebilecek hatta izin hakkı olmayanlar için avans izin kullandırılabilecektir. Mevcut mevzuat uyarınca, İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulanması kararı alabilir.
Yukarıda açıkladığımız nedenlerle işçi ve işverenlerin, hükümetin Koronavirüs Covid-19 Pandemisi nedeniyle kendilerine sunduğu başta kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izne çıkma/çıkarma hakkı olmak üzere diğer hukuki imkanları değerlendirerek, sadece kendilerinin değil ülkemizin de geleceği olan işletmelerin ve istihdamın devamı için en iyi kararlarını birlikte sağlanacak konsensüs içinde almalarını önemle tavsiye ederiz.
Koronavirüs Pandemisi nedeniyle iş hukukunda yapılan hukuki düzenlemelerin uygulanması ile ilgili takip edilecek hukuki hakların öğrenilmesi ve bu hakların kullanılması için konusunda deneyimli uzman bir avukattan hukuki yardım alınması önem arz etmektedir.
Siz de hukuki sorunlarınızla ilgili olarak Avukat Yaşar Öztürk Hukuk & Danışmanlık Bürosu’nun alanında uzman avukatlarına, telefonla iletişime geçerek, e-mail veya 0555 015 51 61 numaralı telefon üzerinden whatsapp üzerinden yazışma ile veya hukuk büromuza gelerek yüz yüze görüşme yaparak danışabilirsiniz.
Web Sitesi Hukuki Uyarı Metni
Bu sitede bulunan her türlü bilgi, yazı ve yapılan açıklamalar bilgilendirme amaçlıdır. Reklam amacı taşımaz. Bu nedenle, haksız rekabet yaratıldığı şeklinde algılanmamalı ve yorumlanmamalıdır. Ziyaretçiler ve Müvekkillerin, Sitede yayımda olan bilgiler nedeniyle zarara uğradıkları iddiası bakımından Hukuk Büromuz herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir.
Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
