KAMULAŞTIRMA DAVASI BEDELİN TESPİT VE TAHSİLİ

Makalenin son güncellenme tarihi: 06/05/2020

KAMULAŞTIRMA NEDİR

Özel mülkiyete konu taşınmazlara, malikinin rızası aranmaksızın kamu yararı nedeniyle devlete ait kamu kurum ve kuruluşlarınca kanuna uygun olarak el konulmansa kamulaştırma denir. Özel mülkiyete konu mallar içine, arsa, arazi, tarla, binalar, apartman daireleri ve diğer bilumum özel mülkiyete konu gayrimenkuller dahildir.

Kamulaştırma kararı alınırken her ne kadar özel mülkiyet sahibinin rızası alınmıyor olsa da, kamulaştırmaya ait hukuki süreçte, taşınmazı kamulaştırılan mal sahiplerinin kamulaştırma bedeline itiraz, kamulaştırma kararına itiraz ve kamulaştırmasız el atmadan dolayı tazminat davası açıp zararını tazmin etme ve benzeri gibi birçok hukuki hakları vardır. Bu yazımızda, ağırlıklı olarak bu hususların üzerinde durmamızın yanı sıra kamulaştırma ile ilgili merak edilen konu ve süreçlerin üzerinde duracağız.

KAMULAŞTIRMA HANGİ İDARELER TARAFINDAN YAPILABİLİR

Devlet ve kamu tüzelkişilerince faaliyet gösterdikleri alanlara ilişkin olarak Kamulaştırma kararı alınarak kamulaştırma yapılır. Örneğin bakanlıklar, bakanlıklara bağlı müdürlükler, Kara Yolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Müdürlüğü kamulaştırma yapabilir. Kamulaştırma kararının alınması ve kamulaştırmanın tamamlanması süreçleri Kamulaştırma Kanunu ile düzenlenmiştir.

Özel kanunlarına dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzelkişileri adına da kamulaştırma yapılabileceği kanunda düzenlenmiştir.

İdareler, kanunlarla ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını; bedellerini nakden ve peşin olarak veya aşağıda belirtilen hallerde eşit taksitlerle ödemek suretiyle kamulaştırma yapabilirler.

KAMULAŞTIRMA ŞEKİLLERİ NELERDİR

Anayasamızda düzenlenen hükümler uyarınca, Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde,  kanunda düzenlenen koşullara uymak şartıyla,  özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar tesis etmek suretiyle irtifak kamulaştırması yapmaya  yetkilidir.

Hukuki mevzuatımızda düzenlenen hükümler uyarınca,  kamulaştırılacak gayrimenkulün tamamı, bir kısmı kamulaştırılabileceği gibi,  sadece gayrimenkul üzerinde idarî irtifaklar tesis edilerek irtifak kamulaştırması yapılmak üzere üç çeşit kamulaştırma şeklinden söz edebiliriz.

KAMULAŞTIRMA SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ VE KAMULAŞTIRMA ÇEŞİTLERİ

SATIN ALMA USULÜ

Kamulaştırma sürecinde, başlangıçta kamulaştırmayı yapmak isteyen kanunla yetkili kılınan kamu tüzel kişisi yetkili kurullarında kamu yararı gerekçesini de belirterek kamulaştırma kararı alır. Alınan kamulaştırma kararı kanunda belirtilen onay mercii tarafından onaylanır. Bu onayın alınmasının akabinde; ilgili tapı sicil müdürlüğüne taşınmazın tapu kaydı üzerine kamulaştırma şerhi konması için talep yazısı gönderilir. Akabinde, kamulaştırmayı yapan kamu tüzel kişisi kıymet takdir komisyonu kurarak taşınmazın kıymetini belirler. Kıymet takdir komisyonunun belirlediği bedel üzerinden taşınmazın satın alınması için komisyon oluşturulur.  Akabinde, taşınmazın pazarlık veya takas usulüyle satın alınmak istendiği taşınmazın maliklerine bildirilerek taşınmazın malikleri, idare tarafından davet edilir. Bu davete ilişkin tebligatın taşınmazın malikine tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içinde taşınmazın malikinin uzlaşma komisyonuna başvurması ile uzlaşma komisyonunca belirlenecek olan bir tarihte pazarlık görüşmeleri başlar. Bu görüşmelerde, komisyon tarafından önceden tespit edilen bedelin üzerinde olmamak şartıyla bir uzlaşmaya varılması halinde uzlaşmayı içeren anlaşma tutanağı tutularak taraflarca imzalanır. Bu imzaların akabinde, taraflar tapuya giderek taşınmazın maliki taşınmazı kamulaştırmayı yapan kamu kurumuna devreder.

KAMULAŞTIRMA BEDELİNİN TESPİTİ VE TESCİL DAVASI

Yukarıda belirttiğimiz pazarlık yoluyla satın alınma sürecinin sonuçsuz kalması halinde ise, ilgili idarece Kamulaştırma Davası açılması suretiyle taşınmazın mahkeme kararı ile kamulaştırılması yoluna gidilir. Bu şekildeki Kamulaştırma Davasının bir diğer ismi de Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davasıdır. Bu dava ilgili idare tarafından taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesinde taşınmazın maliklerine karşı açılır. Bu dava ile, kamulaştırma davası sonucunda taşınmazın malikine ödenecek bedel belirlenerek bedelin ödenmesine ve taşınmazın davacı idare adına tapuya tescil edilmesine karar verilir.

ACELE KAMULAŞTIRMA

Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında acele kamulaştırma usulü uygulanır.

ACELE KAMULAŞTIRMA DAVASI

Acele kamulaştırma usulünün uygulanması acele kamulaştırma davası açılmak suretiyle yapılır. Acele kamulaştırma davasını kamulaştırmayı yapan kamu kurumu açmaktadır. Bu davalarda kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere, ilgili kamu kurumunun talebi üzerine mahkemece taşınmazın yedi gün içinde değeri tespit ettirilerek mal sahibi adına bankaya yatırılarak kamulaştırmanın ilk safhası tamamlanır. Mahkeme kararında sadece kamulaştırma kapsamında el koyma kararı verir, taşınmazın idare adına tesciline karar vermez. Mahkemece verilen bu karar uyuşmazlığı sona erdiren bir karar değildir.

Mahkemece verilen taşınmaz mala el koyma kararı tapu müdürlüğüne bildirilir. Taşınmaz malın başkasına devir, ferağ veya temlikinin yapılamayacağı hükmü tapu kütüğüne şerh edilir. El koyma kararından sonra taşınmaz mal 20 nci madde uyarınca boşaltılır.

Bu şekilde başlatılan acele kamulaştırma sürecinde, acele el koyma kararından sonra, idare satın alma usulünü dener. İdare satın alma sürecinden sonuç alamaz ise el konulan taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasını açar.

KISMİ KAMULAŞTIRMA

Kamulaştırma bazen taşınmazın tamamı üzerinde değil de bir kısmı üzerinde de yapılabilir. Bir kısmı kamulaştırılan taşınmazın geri kalan kısmımın değeri yapılan kamulaştırmadan dolayı azalmışsa, bu azalmadan dolayı değer kaybının tazmin edilmesi idareden talep edilebilir. Kamulaştırmadan arta kalan kısım kullanım için elverişsiz duruma gelmiş ise malik otuz gün içinde kamulaştırmayı yapan idareye başvurarak kalan kısmın da kamulaştırılmasını talep edebilir. Bu başvurusu idarece kabul edilmeyen mal sahibi kalan kısmın da kamulaştırılması için dava açabilir.

TRAMPA YOLU İLE KAMULAŞTIRMA

Mal sahibinin kabul etmesi halinde kamulaştırma bedeli yerine, idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından, bu bedeli kısmen veya tamamen karşılayacak miktarı verilebilir.